Ծառուկ Սարգսյան

«Սասնա ծռեր» ահաբեկչական խմբի անդամների վերջն սկսել է ուրվագծվել, արդեն կարելի է ասել, որ դրանց ոչ մի լավ բան չի սպասվում: Դրանց կդատապարտեն, բոլորն անխտիր կկրեն օրենքով նախատեսված պատիժը, ազատության մեջ գտնվող դրանց համախոհներն էլ, հավանաբար, կհասկանան, որ ահաբեկչությունն ու պոպուլիզմը քաղաքականության մեջ հաջողության գրավականներ չեն: Ինչևէ, դեռ շատ առիթներ կլինեն դրանց մասին գրելու, այսօր խոսքն ահաբեկիչների մասին չէ, այլ պատասխանատուների:

Նշենք, որ գրեթե բոլոր լրատվամիջոցները և քաղաքական գործիչներն իրենց մեկնաբանություններում զերծ մնացին «Սասնա ծռերին» ահաբեկիչ կոչելուց: Ինչ վերաբերում է պատասխանատվությանը, ապա գրեթե բոլորն այն բարդեցին երկրի իշխանությունների վրա: Ասում էին, թե՝ եթե երկիրը երկիր լիներ, գործը ՊՊԾ գնդի զավթմանը չէր հասնի, «տղաներն» ազնիվ են, վեհ նպատակներով են դիմել այդ քայլին: Այս ռակուրսով իշխանության վրա ողբերգության պատասխանատվությունը բարդելն անբարոյականություն է, հետևաբար, մեր գործիչների մեծ մասն ուղղակի անբարոյական է, հատկապես Քոչարյանի Վարդանիկը (Օսկանյանը): Սակայն բանն այն է, որ իսկապես իշխանությունը պատասխանատու է, կատարվածը նրա բացթողումն է, իսկ բացթողումը նախագահ Սարգսյանի կադրային քաղաքականությունն է: Փորձենք բացել փակագծերը:

2016թ. փետրվարի 12-ին նախագահի հրամանագրով Ազգային անվտանգության ծառայության տնօրեն նշանակվեց Գեորգի Կուտոյանը, որը փոխարինեց գեներալ Գորիկ Հակոբյանին: Հակոբյանը 70 տարեկան է, ծառայել այևս չէր կարող և, բնականաբար, նրան պետք է փոխարիներ մեկ ուրիշը: Ընդհանրապես, կադրային քաղաքականությունը շատ նուրբ բան է, քննադատելն այստեղ ամենահեշտն է, և ամեն մի քննադատություն չէ, որ արժանի է օբյեկտիվ համարվելու: Օրինակ, ժամանակին նախագահ Սարգսյանը շատ է լսել իր աշխատակազմի կադրերի հասցեին քննադատություններ: Պետք է ասենք, որ դրանք բոլորն անարդարացի են: Բանն այն է, որ ՀՀ նախագահի աշխատակազմը պետական իշխանության ճյուղ կամ մարմին չէ, այն երկրի ղեկավարին սպասարկող հիմնարկ է, և անձամբ նախագահն է որոշելու, թե ով է վարելու իր լիմուզինը, ով է նրան սուրճ պատրաստելու, ով է կատարելու հրահանգները: Բայց ցանկացած նախարարություն արդեն Հայաստանի Հանրապետության, այլ ոչ թե Սերժ Սարգսյանի հիմնարկն է: Սա նշանակում է, որ նախագահի անձնական համակրանքն այս կամ այն թեկնածուի հանդեպ պետք է սահմանափակ լինի և որոշիչ դեր չխաղա, ի տարբերություն ՀՀ նախագահի աշխատակազմի կադրերի: Եվ հանրությունը Սարգսյանին բազում մեղադրանքներ է առաջադրում, որոնց մեծամասնությունն արդարացի է: Վերցնենք ՀՀ գլխավոր դատախազի աթոռին բազմած երիտասարդին: Երբ 2013-ին լրացավ Աղվան Հովսեփյանի պաշտոնավարման ժամկետն այդ պաշտոնում, Սարգսյանը որոշեց ազատվել նրանից հօգուտ ավելի վստահելի և իրեն լոյալ անձնավորության: Այդպես էլ եղավ. Հովսեփյանին փոխարինեց Գևորգ Կոստանյանը, որն ավելի վստահելի և լոյալ էր, և ՀՀ գլխավոր դատախազությունը վերածվեց Գևորիկի անձնական ամբիցիաների իրականացման օբյեկտի: Այսպես, նշանակման առաջին իսկ օրվանից Գևորիկը զբաղվեց կադրային ջարդով և հին հովսեփյանական կադրերից ազատվելու սրբազան գործով, կարծես թե հենց դա էր պահանջում դատախազական համակարգը: Այլ կերպ ասած` ստեղծեց ահավոր անառողջ մթնոլորտ: Եվ, ի վերջո, նա հասավ իր նպատակին` աշխատանքից հեռացվեցին բազում բարձրաստիճան պաշտոնյաներ` գլխավոր դատախազի տեղակալներից մինչև մարզային և այլ դատախազներ: Այսօր Գևորիկն իրեն լավ է զգում` նա իր գլխին հավաքեց ջահելներին, այլևս չկան հին կադրերը, որոնք նրանից շատ էին արժանի ՀՀ գլխավոր դատախազի պաշտոնին, ինչը նյարդայնացնում էր Կոստանյանին, մի խոսքով, իրականություն դարձավ Հայաստանի Հանրապետության մուրազը` գլխավոր դատախազ Կոստանյանն իրեն հարմարավետ է զգում իր պաշտոնին, այլ մուրազ Հայաստանի Հանրապետությունը չուներ:

Բայց գլխավոր դատախազի էությունը, եթե անգամ այն լկտի է և անբարոյական, չի կարող ողբալի լինել պետության համար: Դատախազությունը մարմին է, որտեղ շատ խելք կամ յուրահատուկ այլ որակներ չեն պահանջվում. եթե մարդն ի վիճակի է աշխատել մարզային դատախազ և դատախազական վերահսկողություն իրականացնել մարզի մասշտաբով, ապա գլխավոր դատախազի գործն էլ կանի և նրան դժվար չի լինի այդ նույն վերահսկողությունն իրականացնել ողջ երկրի տարածքով մեկ: Բայց կան գերատեսչություններ, որոնց ղեկավարումն ականավոր անձնական որակներ և պրոֆեսիոնալիզմ է պահանջում: Դրանցից մեկը ԱԱԾ ղեկավարի պաշտոնն է: Հայտնի է, որ ԱԱԾ-ն փակ և շատ սպեցիֆիկ հաստատություն է, այնտեղի աշխատանքը պահանջում է հատուկ ծառայություններում աշխատանքի փորձ ու հմտություններ, համապատասխան գիտելիքներ, վերջապես, լուրջ ինտելեկտ և պինդ նյարդային համակարգ, որոնք պարտադիր չեն գլխավոր դատախազի պարագայում: Գորիկ Հակոբյանն ուներ այդ ամենը` նա խորհրդային սպա էր, իսկական գեներալ, նրան չես համեմատի ԱԱԾ զուտ հայաստանյան կադրերի հետ, ասենք` Կրակեմ Հրաչի: Հակոբյանը ոչ գողական գնաց, ոչ կոմերցիայով զբաղվեց, մեկը նրա կողմից լկտիություն չտեսավ: Եվ զարմանալի չէ, որ նրա օրոք կատարվում էին պրոֆիլակտիկ աշխատանքներ, այլ ոչ թե պատանդների ազատմանն ուղղված ջանքեր: Օրինակ, եթե անցյալ տարվա նոյեմբերին Հակոբյանը չփակեր հայտնի զինված խմբավորումը, որոնց հետքերը տարան մինչև Վահան Շիրխանյան ու Ժիրայր Սեֆիլյան, ապա դեկտեմբերին Հայաստանում մենք հիանալի դետեկտիվ դրամա կտեսնեինք: Հակոբյանը պրոֆեսիոնալ էր, նա պրոբլեմը կանխեց և իրեն ազատեց ահաբեկչի հետ բանակցելու ստորացուցիչ զբաղմունքից: Իսկ Կուտոյանը, ինչպես տեսնում ենք, չկարողացավ վնասազերծել «Սասնա ծռերի» բանդան և երկիրը կանգնեցրեց լուրջ փորձությունների առջև, քանզի շատ բան փոխվեց ԱԱԾ-ում Հակոբյանից հետո:

Գեորգի Կուտոյանի մասին վատ բան ասել չի կարելի, քանզի վատ բան նրա մասին ոչ ոք չի լսել: Ասենք, չի զբաղեցրել կաշառակերների համար նախատեսված պաշտոններ, չի թալանել, գողականով չի հրապուրվել, լկտիություն չի արել: Բայց նրա կենսագրության մեջ կան խայտառակ էպիզոդներ: Օրինակ, 2006-ից մինչև 2011-ը նա աշխատել Մարդու իրավունքների պաշտպանի օգնական, այնուհետ` խորհրդական: Իսկ այդ ժամանակվա օմբուդսմենը ՀՀ ամենախայտառակ կերպարներից մեկն էր` պրն Արմեն Հարությունյանը, պաշտոնական մականունը` Դոլար Արմեն: Դոլար անունը նրա կպել է այն բանի համար, որ նա անգամ հարազատ հոր համար առանց կաշառքի գործ չէր անի, բացի դրանից՝ հայտնի է նրանով, որ պրոֆեսիոնալ թռնող է. պրն Հարությունյանը կարող է թռնել բոլորի գլխից և թիկունքից հարվածել: Այսպես, նա Աղվան Հովսեփյանի աճեցրած ապրանքն էր, բայց թռավ պրն Աղվանի գլխից: Հետո թռավ Քոչարյանի գլխից, որը նրան անվանեց «ամենաանհաջող կադրային որոշում»: Դե, հետո այդ կերպ էլ շարունակեց իր կյանքը` մշտական թռիչքներ հետագա վայրէջքներով: Թե ինչ պիտի սովորեր պատանի Կուտոյանը Դոլարից` ակնհայտ է, հուսանք, որ ոչ մի բան չի սովորել:

Տարիներ շարունակ երիտասարդ Կուտոյանն իր կյանքը վատնեց մեկ այլ խայտառակության կողքին` անցնելով նախկին վարչապետ Արմենչիկ Դարբինյանի շկոլան (2002-10 թվականներին Հայ-ռուսական համալսարանում զբաղվել է իբր գիտամանկավարժական գործունեությամբ): Դե, իսկ նախագահի աշխատակազմում Կուտոյանը զբաղեցրեց Կոստանյանի տեղը: ՀՀ նախագահի օգնականի պաշտոնում նա վերահսկում էր դատական համակարգը: Նա էր թելադրում վճիռները, նրա խոսքը դատավորների համար հավասարազոր էր նախագահ Սարգսյանի խոսքին:

Հաշվի առնելով վերը գրվածը՝ չպետք է զարմանալ «Սասնա ծռերի» ֆինտերի վրա, որոնք պետք է կանխվեին դեռ սաղմնային վիճակում, ինչպես որ գեներալ Հակոբյանի ժամանակ։ Ընդհակառակը: Պետք է ուրախանալ, որ այս անգամ էժան պրծանք, բայց պետք է նաև տխրել, որ վատագույնը դեռ առջևում է: Ցավալի է, բայց պետք է խոստովանենք, որ առաջիկայում «Սասնա ծռերի» անալոգներն ու նրանց արարքները դառնալու են մեր կենցաղի անբաժանելի մասը, փառք Աստծո, Հայաստանն անուղեղ և անբարո էակների դեֆիցիտ երբեք չի զգացել, իսկ հատուկ ծառայությունների ոչ պատշաճ գործունեությունը կլինի նրանց գործունեության ամենաազդեցիկ խթանը: Համբերություն ցանկանանք մեզ բոլորիս, անսահման մխիթարանք մաղթենք Կուտոյանի հիմնարկի պատճառով առաջացած զոհերի հարազատներին, հուսանք, որ գոնե երկրորդ կամ, ծայրահեղ դեպքում՝ երրորդ փորձանքից հետո նախագահ Սարգսյանը կվերադարձնի պրն Կուտոյանին իր նախկին` դատավորներին հրահանգ տվողի բարձր պաշտոնը և մեզ բոլորիս կազատի «հայրենասեր ու կռված տղերքից» բխող վտանգներից: